I.NOCIONI I SERVITUTEVE
Servituti është një e drejtë sendore mbi një send të huaj, e cila titullarit të vet i bën të mundshëm që sendin e huaj ta shfrytëzojë në një mënyrë të caktuar.
Pyetje:
1.Kush mund të jetë titullar i servitutit?
2.Midis kujt lind servituti?
3.اfarë është përmbajtja e servitutit?
4.اfarë e drejte është servituti?
5.ثshtë konstatuar se servitutet krijojnë marrëdhënie të dyfishta. Pse?
Përgjigje:
1. Titullar i servitutit është çdo pronar aktual i një sendi, i cili është i autorizuar që të shfrytëzojë sendin e huaj në një mënyrë të caktuar.
2. Servituti është një marrëdhënie juridike midis dy palëve, te e cila njëra është aktive, e tjetra pasive. Pra, servituti lind midis dy subjekteve: pronarit të sendit dhe titullarit të servitutit. Aktive është titullari i servitutit, sepse ai duhet të shfrytëzojë sendin e huaj në një mënyrë të caktuar, kurse pasive është pronari i sendit, sepse ai të drejtën e vet jo vetëm që duhet ta ushtrojë në kufijtë e ligjit, por duhet t’i respektojë edhe të drejtat e të tjerëve nëse ato rastësisht kanë ndonjë të drejte mbi sendin e tij.
3.Titullari i servitutit (pala aktive) në mënyrë të caktuar e shfrytëzon sendin e huaj, kurse pronari i sendit (pala pasive) i mundëson titullarit të servitutit ta shfrytëzojë në një mënyrë të caktuar sendin e vet, duke mosvepruar, përkatësisht duke e duruar atë (palën aktive). Kjo është përmbajtja e servitutit.
4. Bazuar në përmbajtjen e servitutit, konstatohet në mënyrë të qartë karakteri sendor – juridik i servitutit. E drejta e servitutit është e drejtë sendore absolute. Mosveprimi, tolerimi apo durimi vepron ndaj të gjithëve duke përfshirë edhe vet pronarin e sendit, ashtu që t’i mundësohet titullarit të servitutit, shfrytëzimi i sendit të huaj.
5. Me të drejtë konstatohet, se servitutet krijojnë marrëdhënie të dyfishta: marrëdhënie midis pronarit të sendit dhe titullarit të servitutit dhe marrëdhënie midis titullarit të servitutit dhe personave të tretë.
II.PARIMET E SERVITUTEVE
Autorë të ndryshëm numrojnë parimet e së drejtës së servituteve në kuptim të gjërë dhe të ngushtë por këtu do të prezentojmë një ndarje më të pranuar ndër autorë të ndryshëm, si:
a – Servituti është e drejtë sendore;
b – Servituti është e drejtë sendore në një send të huaj;
c – Servituti nuk mund të jetë ne bërje;
ç – Servituti duhet të jetë i dobishëm;
d – Ushtrimi i servitutit duhet të bëhet me kujdes;
dh – Servitutet janë të patjetërsueshme vetpërveti;
e – Servitut në servitutin nuk mund të ketë;
ë – Servitutet sendore janë të papjestueshme;
Pyetje:
1.ا’nënkuptojmë me parimet e servituteve veç e veç?
Përgjigje:
1.a – Servituti, si çdo e drejtë tjetër sendore, ka karakter absolut dhe vepron erga omnes, për t’i mundësuar titullarit të servitutit, shfrytëzimin e sendit të huaj
në mënyrë të caktuar.
1.b – Titullari i servitutit (jo pronari), fiton të drejtë servituti në sendin e pronarit aktual (në sendin e huaj).
1.c – Pronari aktual i sendit mbi të cilin konstituohet e drejta e servitutit, nuk obligohet të bëjë diçka ose të ndërmarrë, por përkundrazi, obligohet të mos veprojë apo të durojë veprimet e titullarit të servitutit.
1.ç – themelimi i servitutit kushtëzohet nga nevoja dhe arsyeshmëria për t’u shfrytëzuar sendi i huaj, për dobi të një sendi tjetër.
1.d – Ushtrimi i servitutit duhet të bëhet në atë mënyrë apo vëllim të caktuar, që sendit shërbyes t’i shkaktohen sa më pak dëme.
1.dh – Servitutet ndajnë fatin me pronat, e jo me pronarët. Servitutet vetpërveti nuk mund të tjetërsohen, por tjetërsimi i tyre bëhet me tjetërsimin e pronave, qoftë të asaj shërbyese, qoftë të asaj dominuese.
1. e – Servituti nuk mund të krijohet në servitut. Servituti themelohet mbi sendin e huaj, e jo mbi të drejtën e servitutit.
1.ë – Servituti është i papjestueshëm, pavarsisht se mund të pjestohet sendi dominant ose sendi shërbyes.
Shembuj :
1. Pronari A, i një toke ka të themeluar të drejtën e servitutit të kalimit mbi tokën e pronarit B. Me një kontratë të shit – blerjes pronari A, e fiton të drejtën e pronësisë mbi tokën e pronarit B, mbi të cilën është konstituar e drejta e servitutit.
Në këtë rast, ç’farë ndodhë me të drejtën e servitutit? Servituti i themeluar mbi tokën e pronarit B, do të shuhet. Pronari A, i cili ka qenë titullar i të drejtës së servitutit mbi tokën e pronarit B, me fitimin e të drejtës së pronësisë mbi tokën shërbyese, nuk ka nevojë për një të drejtë servituti, meqë ai në bazë të autorizimeve pronësore juridike i gëzon ato të drejta që i ofron servituti, bile edhe më shumë sosh.
2. A-është titullar i servitutit të kalimit. Servituti është themeluar mbi tokën e pronarit B. Pronari B detyrohet të mos veprojë apo të durojë titullarin A për të shfrytëzuar tokën e tij. A konsiderohet pengesë kalimi i pronarit B nëpër rrugën në tokën e tij në të cilën ekziston servituti? Përgjigja është negative! Nuk ka pengesë që pronari B të kalojë nëpër rrugën në tokën e tij në të cilën ekziston servituti, por nuk duhet ta pengojë ushtrimin e të drejtës së servitutit nga ana e titullarit A.
3. Pronari A i tokës që shtrihet 2,5 km thellë nga rruga kryesore, pas tokës së pronarit B dhe pronarit C, kërkon të themelohet e drejta e servitutit të kalimit mbi tokën e pronarit B dhe tokën e pronarit C, me arsye dhe nevojë për të shëtitur çdo pasdreke. Në këtë rast a lejohet themelimi i servitutit? Jo. Servituti themelohet nëse ekziston nevoja objektive, dobishmëria ekonomike e tokës dominuese.
4. Pronarët A, B, C të tokave që shtrihen pas tokës të pronarit D, janë titullarë të servitutit të ujit. Për shkak të ndryshimit të rrethanave në tokën e pronarit D, ai dëshiron që ta ndërrojë vendin e kanalit ku rrjedh uji. Pronari D a e gëzon një të drejtë të tillë? Pronari D, si palë pasive mund ta ndërrojë vendin e kanalit ku rrjedh uji ta bartë nga një vend në një vend tjetër, në qoftë se janë ndryshuar rrethanat në tokën e tij, e që e bëjnë të mundur një ngarkesë më pak për të, natyrisht duke e siguruar vëllimin e njejtë të autorizimeve të titullarëve të servitutit A, B, dhe C.
5. Pronari A i vikend-shTëpizës në plazhë nuk ka mundësi të tjera për të shkuar te vikend-shtëpiza, përveçse nëpërmjet një rrugice me gjatësi 21 m dhe rrugës tjeter me gjatësi 250 m. Mbi cilën rrugë do t’i lejohet pronarit A të vikend-shtëpizës, ta themelojë servitutin e kalimit? Pronari A i vikend-shtëpizës ka të drejtë të themelojë servitutin e kalimit mbi rrugicën me gjatësi 21 m, e jo mbi rrugën tjeter me gjatësi 250 m sepse ngarkesa e sendit sherbyes per tu ushtruar servituti i kalimit eshte me e vogel ne rrugen me gjatesi 21 m.
Nga praktika gjyqësore:
1. Gjatë ekzistimit të servitutit fushor sezonal, pronari i tokës shërbyese nuk e cënon posedimin e qetë të pronarit të tokës së privilegjuar (sunduese) nëse e pengon në shfrytëzimin e tokës shërbyese, shfrytëzim i cili është jashtë vëllimit dhe intenzitetit për të cilin është krijuar servituti. Kjo rezulton nga vet përmbajtja e servitutit si një e drejtë sendore mbi një send të huaj, e cila titullarit të vet i bën të mundshëm që sendin e huaj ta shfrytëzoj në një mënyrë dhe vëllim të caktuar. Titullari i servitutit në mënyrë të caktuar e shfrytëzon sendin e huaj, kurse pronari i sendit i mundëson atij ta shfrytëzoj në një mënyrë dhe vëllim të caktuar sendin e vet, duke mosvepruar, përkatësisht duke i duruar veprimet e tij.
2. Në harmoni me parimin e restrikcionit të sevituteve, gjykata mund të lejojë bartjen e trasesë në rrugë, në anën tjetër kundruall pronës shërbyese. Kjo është në funksion të një ngarkese sa më pak që është e mundur për tokën shërbyese, natyrisht duke e siguruar vëllimin e njejtë të autorizimeve të titullarit të servitutit që i gëzon mbi sendin e huaj. Kjo do të ndodhë edhe në rastet kur servituti themelohet me kontratë midis titullarit të servitutit dhe pronarit të sendit shërbyes, sepse kjo nuk do të thotë që patjetër të themelohet servituti në atë mënyrë që është paraparë me kontratë. Përkundrazi, nëse nuk arrihet marrveshja midis palëve për bartjen e trasesë, atëherë një gjë e tillë mund të kërkohet nëpërmjet gjykatës.
Servituti është një e drejtë sendore mbi një send të huaj, e cila titullarit të vet i bën të mundshëm që sendin e huaj ta shfrytëzojë në një mënyrë të caktuar.
Pyetje:
1.Kush mund të jetë titullar i servitutit?
2.Midis kujt lind servituti?
3.اfarë është përmbajtja e servitutit?
4.اfarë e drejte është servituti?
5.ثshtë konstatuar se servitutet krijojnë marrëdhënie të dyfishta. Pse?
Përgjigje:
1. Titullar i servitutit është çdo pronar aktual i një sendi, i cili është i autorizuar që të shfrytëzojë sendin e huaj në një mënyrë të caktuar.
2. Servituti është një marrëdhënie juridike midis dy palëve, te e cila njëra është aktive, e tjetra pasive. Pra, servituti lind midis dy subjekteve: pronarit të sendit dhe titullarit të servitutit. Aktive është titullari i servitutit, sepse ai duhet të shfrytëzojë sendin e huaj në një mënyrë të caktuar, kurse pasive është pronari i sendit, sepse ai të drejtën e vet jo vetëm që duhet ta ushtrojë në kufijtë e ligjit, por duhet t’i respektojë edhe të drejtat e të tjerëve nëse ato rastësisht kanë ndonjë të drejte mbi sendin e tij.
3.Titullari i servitutit (pala aktive) në mënyrë të caktuar e shfrytëzon sendin e huaj, kurse pronari i sendit (pala pasive) i mundëson titullarit të servitutit ta shfrytëzojë në një mënyrë të caktuar sendin e vet, duke mosvepruar, përkatësisht duke e duruar atë (palën aktive). Kjo është përmbajtja e servitutit.
4. Bazuar në përmbajtjen e servitutit, konstatohet në mënyrë të qartë karakteri sendor – juridik i servitutit. E drejta e servitutit është e drejtë sendore absolute. Mosveprimi, tolerimi apo durimi vepron ndaj të gjithëve duke përfshirë edhe vet pronarin e sendit, ashtu që t’i mundësohet titullarit të servitutit, shfrytëzimi i sendit të huaj.
5. Me të drejtë konstatohet, se servitutet krijojnë marrëdhënie të dyfishta: marrëdhënie midis pronarit të sendit dhe titullarit të servitutit dhe marrëdhënie midis titullarit të servitutit dhe personave të tretë.
II.PARIMET E SERVITUTEVE
Autorë të ndryshëm numrojnë parimet e së drejtës së servituteve në kuptim të gjërë dhe të ngushtë por këtu do të prezentojmë një ndarje më të pranuar ndër autorë të ndryshëm, si:
a – Servituti është e drejtë sendore;
b – Servituti është e drejtë sendore në një send të huaj;
c – Servituti nuk mund të jetë ne bërje;
ç – Servituti duhet të jetë i dobishëm;
d – Ushtrimi i servitutit duhet të bëhet me kujdes;
dh – Servitutet janë të patjetërsueshme vetpërveti;
e – Servitut në servitutin nuk mund të ketë;
ë – Servitutet sendore janë të papjestueshme;
Pyetje:
1.ا’nënkuptojmë me parimet e servituteve veç e veç?
Përgjigje:
1.a – Servituti, si çdo e drejtë tjetër sendore, ka karakter absolut dhe vepron erga omnes, për t’i mundësuar titullarit të servitutit, shfrytëzimin e sendit të huaj
në mënyrë të caktuar.
1.b – Titullari i servitutit (jo pronari), fiton të drejtë servituti në sendin e pronarit aktual (në sendin e huaj).
1.c – Pronari aktual i sendit mbi të cilin konstituohet e drejta e servitutit, nuk obligohet të bëjë diçka ose të ndërmarrë, por përkundrazi, obligohet të mos veprojë apo të durojë veprimet e titullarit të servitutit.
1.ç – themelimi i servitutit kushtëzohet nga nevoja dhe arsyeshmëria për t’u shfrytëzuar sendi i huaj, për dobi të një sendi tjetër.
1.d – Ushtrimi i servitutit duhet të bëhet në atë mënyrë apo vëllim të caktuar, që sendit shërbyes t’i shkaktohen sa më pak dëme.
1.dh – Servitutet ndajnë fatin me pronat, e jo me pronarët. Servitutet vetpërveti nuk mund të tjetërsohen, por tjetërsimi i tyre bëhet me tjetërsimin e pronave, qoftë të asaj shërbyese, qoftë të asaj dominuese.
1. e – Servituti nuk mund të krijohet në servitut. Servituti themelohet mbi sendin e huaj, e jo mbi të drejtën e servitutit.
1.ë – Servituti është i papjestueshëm, pavarsisht se mund të pjestohet sendi dominant ose sendi shërbyes.
Shembuj :
1. Pronari A, i një toke ka të themeluar të drejtën e servitutit të kalimit mbi tokën e pronarit B. Me një kontratë të shit – blerjes pronari A, e fiton të drejtën e pronësisë mbi tokën e pronarit B, mbi të cilën është konstituar e drejta e servitutit.
Në këtë rast, ç’farë ndodhë me të drejtën e servitutit? Servituti i themeluar mbi tokën e pronarit B, do të shuhet. Pronari A, i cili ka qenë titullar i të drejtës së servitutit mbi tokën e pronarit B, me fitimin e të drejtës së pronësisë mbi tokën shërbyese, nuk ka nevojë për një të drejtë servituti, meqë ai në bazë të autorizimeve pronësore juridike i gëzon ato të drejta që i ofron servituti, bile edhe më shumë sosh.
2. A-është titullar i servitutit të kalimit. Servituti është themeluar mbi tokën e pronarit B. Pronari B detyrohet të mos veprojë apo të durojë titullarin A për të shfrytëzuar tokën e tij. A konsiderohet pengesë kalimi i pronarit B nëpër rrugën në tokën e tij në të cilën ekziston servituti? Përgjigja është negative! Nuk ka pengesë që pronari B të kalojë nëpër rrugën në tokën e tij në të cilën ekziston servituti, por nuk duhet ta pengojë ushtrimin e të drejtës së servitutit nga ana e titullarit A.
3. Pronari A i tokës që shtrihet 2,5 km thellë nga rruga kryesore, pas tokës së pronarit B dhe pronarit C, kërkon të themelohet e drejta e servitutit të kalimit mbi tokën e pronarit B dhe tokën e pronarit C, me arsye dhe nevojë për të shëtitur çdo pasdreke. Në këtë rast a lejohet themelimi i servitutit? Jo. Servituti themelohet nëse ekziston nevoja objektive, dobishmëria ekonomike e tokës dominuese.
4. Pronarët A, B, C të tokave që shtrihen pas tokës të pronarit D, janë titullarë të servitutit të ujit. Për shkak të ndryshimit të rrethanave në tokën e pronarit D, ai dëshiron që ta ndërrojë vendin e kanalit ku rrjedh uji. Pronari D a e gëzon një të drejtë të tillë? Pronari D, si palë pasive mund ta ndërrojë vendin e kanalit ku rrjedh uji ta bartë nga një vend në një vend tjetër, në qoftë se janë ndryshuar rrethanat në tokën e tij, e që e bëjnë të mundur një ngarkesë më pak për të, natyrisht duke e siguruar vëllimin e njejtë të autorizimeve të titullarëve të servitutit A, B, dhe C.
5. Pronari A i vikend-shTëpizës në plazhë nuk ka mundësi të tjera për të shkuar te vikend-shtëpiza, përveçse nëpërmjet një rrugice me gjatësi 21 m dhe rrugës tjeter me gjatësi 250 m. Mbi cilën rrugë do t’i lejohet pronarit A të vikend-shtëpizës, ta themelojë servitutin e kalimit? Pronari A i vikend-shtëpizës ka të drejtë të themelojë servitutin e kalimit mbi rrugicën me gjatësi 21 m, e jo mbi rrugën tjeter me gjatësi 250 m sepse ngarkesa e sendit sherbyes per tu ushtruar servituti i kalimit eshte me e vogel ne rrugen me gjatesi 21 m.
Nga praktika gjyqësore:
1. Gjatë ekzistimit të servitutit fushor sezonal, pronari i tokës shërbyese nuk e cënon posedimin e qetë të pronarit të tokës së privilegjuar (sunduese) nëse e pengon në shfrytëzimin e tokës shërbyese, shfrytëzim i cili është jashtë vëllimit dhe intenzitetit për të cilin është krijuar servituti. Kjo rezulton nga vet përmbajtja e servitutit si një e drejtë sendore mbi një send të huaj, e cila titullarit të vet i bën të mundshëm që sendin e huaj ta shfrytëzoj në një mënyrë dhe vëllim të caktuar. Titullari i servitutit në mënyrë të caktuar e shfrytëzon sendin e huaj, kurse pronari i sendit i mundëson atij ta shfrytëzoj në një mënyrë dhe vëllim të caktuar sendin e vet, duke mosvepruar, përkatësisht duke i duruar veprimet e tij.
2. Në harmoni me parimin e restrikcionit të sevituteve, gjykata mund të lejojë bartjen e trasesë në rrugë, në anën tjetër kundruall pronës shërbyese. Kjo është në funksion të një ngarkese sa më pak që është e mundur për tokën shërbyese, natyrisht duke e siguruar vëllimin e njejtë të autorizimeve të titullarit të servitutit që i gëzon mbi sendin e huaj. Kjo do të ndodhë edhe në rastet kur servituti themelohet me kontratë midis titullarit të servitutit dhe pronarit të sendit shërbyes, sepse kjo nuk do të thotë që patjetër të themelohet servituti në atë mënyrë që është paraparë me kontratë. Përkundrazi, nëse nuk arrihet marrveshja midis palëve për bartjen e trasesë, atëherë një gjë e tillë mund të kërkohet nëpërmjet gjykatës.