Nostra_22
Anëtar i Nderuar
Cili ishte Mehmet Aliu, fitimi i titullit Pasha i Misirit, qeverisja e vendit si dh lufterat e jashtme ne favor te Misirit
Ne boten kulturore dhe shkencore nuk jane raste te rralla qe personalitete te shquara te pendes krahas punes profesionale si vokacion te kene edhe ceshtje te tjera qe jane me interes te pergjithshem. Ne kete kategori padyshim ben pjese edhe Aleksander Xhuvani(1880-1961) i cili njihet me veprimtarine e tij kulturore dhe shkencore nga periudha e Rilindjes Kombetare. Ai studimet e larta filologjike i kreu ne Universitetin e Athines, ndersa ka dhene mesim ne shkollen e pare te mesme kombetare, ne Normalen e Elbasanit (dhjetor 1909), ne te cilen punoi ne periudha te ndryshme si mesues e drejtor. Eshte autor i njohur tekstesh shkollore, studimesh e veprash te rendesishme ne fushen e gjuhes shqipe, njohes i thelle i saj, i struktures gramatikore, i visarit leksikor, ndihmoi ne fushen e fjaleformimit dhe trajtimin e shume problemeve per kategori e ceshtje gramatikore, leksikografike, botimin e shume fjaloreve te shqipes etj. Me studimet e tij ai ndihmoi ne zbulimin dhe vleresimin e letersise se vjeter e asaj arbereshe.
Krahas botimeve profesionale A.Xhuvani opinionit shqiptare ne vitin 1921 i ofroi nje botim te vecante kushtuar Mehmet Aliut me titull "Jeta e Mehmet Aliut, Pashait te Misirit". Ky liber perjetoi edhe botimin e dyte ne vitin 1941, botuar nga Shtypshkronja "Luarasi", po ashtu si i pari me parathenie te vete autorit. Ndersa ne vitin 1999 ky liber botohet per te treten here, nga Shtepia botuese "Horizont" ne Tirane, por me titull te modifikuar "Shqiptari qe krijoi mbreterine egjiptiane", me parathenie te shkruar nga Irakli Kocollari.
Ne kete botim me vlere per nje personalitet te shquar shqiptar te shek.XVIII-XIX, autori lexuesve iu ofron te dhena njohese te cilat jane me interes per opinionin e gjere. A.Xhuvani sic ceket edhe ne parathenie kete punim e ka pergatitur ne saje te disa librave historike ne biblioteken e Kajros ku e ka botuar ne disa numra te gazetes "Shkrepetima", qe dilte ne Kajro ne vitin 1891. Duke pare se ne lidhje me kete figure te rendesishme shqiptare mungon nje botim i kesaj natyre ne gjuhen shqipe, autori e ka pare te arsyeshme qe ate te na sjell ne nje botim te vecante i cili per kohen ishte i pari i ketij lloji te opinionit dhe lexuesit shqiptar. Mehmet Aliu rjedh nga nje familje shqiptare te cilet jetonin ne qytetin e Kavalles ne Greqine veriore e cila ishte ne kuader te Perandorise Osmane, si te gjitha vendet e Siujdheses Ballkanike. Ai u lind ne vitin 1769 dhe vdiq ne Kajro me 1849. Ne kete botim ofrohen te dhena me interes per jeten dhe veprimtarine e tij, per familjen dhe rinine e Mehmet Aliut, arritjen e tij ne Misir dhe fitimin e titullit Pasha i Misirit, qeverisjen e vendit si dhe lufterat e jashtme te tij ne favor te Misirit.Nuk ka dyshim se te arriturat e tij me te medha eshte krijimi i shtetit te Misirit i cli edhe tronditi edhe Porten e Larte. Ai krijoi nje aparat shteteror modern e bashkekohor, duke krijuar nje ushtri nder me te aftat e kohes, aq sa permes aftesive dhe operacioneve luftarake mund te kishte shembur edhe portat e perandorise osmane. Vetem nderhyrjet e vendosura te Rusise dhe Anglise e penguan kete njeri nga kurorezimi i mundshem si hegjemon i ri i nje perandorie te re.
Strukturat e shtetit modern Egjiptian ishin aq te qendrueshme, sa ato i reszistuan jo vetem viteve por edhe dekadave, duke jetuar per gati nje shekull e gjysem nga koha qe ato i konceptoi dhe i ngriti k yreformatr i cuditshem. Dinastia e tij sundoi Egjiptin nga viti 1849 kur ai vdiq e deri me 1952, kur Faruku mbreti i fundit i ketij vendi u permbys.
Vepra e ketij reformatori te madh la gjurme te thella edhe ne shume fusha te tjera si bujqesi, kulture, arsim, mbrojtje, ndertimtari, politike, diplomaci etj. Ai pati leterkembim me shume kancelari te Evropes, njerez te shquar te asaj kohe. Interesante jane lidhjet e tij me boten shqiptare, sidomos me Ali Pashe Tepelenen, me komandante dhe ushtarake te njohur shqiptare ne Egjipt dhe Greqi. Leterkembimi dhe marredheniet e tij me ta jane ende te pastudiuara dhe fare pak te njohura.
A. Xhuvani kete monografi e botoi ne rinine e tij e cila eshte me vlera te padiskutueshme per kohen kur u botua, po iu mbetet studiuesve dhe hulumtuesve te tjere shqiptare qe te vazhdojne te hulumtojne per kete figure interesante shqiptare duke ofruar te dhena te reja qe do te jene me interes, sepse duhet pranuar se tek opinioni shqiptar eshte pak i njohur.
Librin "Shqiptari qe krijoi mbreterine egjiptiane" e botoi "Horizonti" Tirane 1999 dhe ka 70 faqe.
Ne boten kulturore dhe shkencore nuk jane raste te rralla qe personalitete te shquara te pendes krahas punes profesionale si vokacion te kene edhe ceshtje te tjera qe jane me interes te pergjithshem. Ne kete kategori padyshim ben pjese edhe Aleksander Xhuvani(1880-1961) i cili njihet me veprimtarine e tij kulturore dhe shkencore nga periudha e Rilindjes Kombetare. Ai studimet e larta filologjike i kreu ne Universitetin e Athines, ndersa ka dhene mesim ne shkollen e pare te mesme kombetare, ne Normalen e Elbasanit (dhjetor 1909), ne te cilen punoi ne periudha te ndryshme si mesues e drejtor. Eshte autor i njohur tekstesh shkollore, studimesh e veprash te rendesishme ne fushen e gjuhes shqipe, njohes i thelle i saj, i struktures gramatikore, i visarit leksikor, ndihmoi ne fushen e fjaleformimit dhe trajtimin e shume problemeve per kategori e ceshtje gramatikore, leksikografike, botimin e shume fjaloreve te shqipes etj. Me studimet e tij ai ndihmoi ne zbulimin dhe vleresimin e letersise se vjeter e asaj arbereshe.
Krahas botimeve profesionale A.Xhuvani opinionit shqiptare ne vitin 1921 i ofroi nje botim te vecante kushtuar Mehmet Aliut me titull "Jeta e Mehmet Aliut, Pashait te Misirit". Ky liber perjetoi edhe botimin e dyte ne vitin 1941, botuar nga Shtypshkronja "Luarasi", po ashtu si i pari me parathenie te vete autorit. Ndersa ne vitin 1999 ky liber botohet per te treten here, nga Shtepia botuese "Horizont" ne Tirane, por me titull te modifikuar "Shqiptari qe krijoi mbreterine egjiptiane", me parathenie te shkruar nga Irakli Kocollari.
Ne kete botim me vlere per nje personalitet te shquar shqiptar te shek.XVIII-XIX, autori lexuesve iu ofron te dhena njohese te cilat jane me interes per opinionin e gjere. A.Xhuvani sic ceket edhe ne parathenie kete punim e ka pergatitur ne saje te disa librave historike ne biblioteken e Kajros ku e ka botuar ne disa numra te gazetes "Shkrepetima", qe dilte ne Kajro ne vitin 1891. Duke pare se ne lidhje me kete figure te rendesishme shqiptare mungon nje botim i kesaj natyre ne gjuhen shqipe, autori e ka pare te arsyeshme qe ate te na sjell ne nje botim te vecante i cili per kohen ishte i pari i ketij lloji te opinionit dhe lexuesit shqiptar. Mehmet Aliu rjedh nga nje familje shqiptare te cilet jetonin ne qytetin e Kavalles ne Greqine veriore e cila ishte ne kuader te Perandorise Osmane, si te gjitha vendet e Siujdheses Ballkanike. Ai u lind ne vitin 1769 dhe vdiq ne Kajro me 1849. Ne kete botim ofrohen te dhena me interes per jeten dhe veprimtarine e tij, per familjen dhe rinine e Mehmet Aliut, arritjen e tij ne Misir dhe fitimin e titullit Pasha i Misirit, qeverisjen e vendit si dhe lufterat e jashtme te tij ne favor te Misirit.Nuk ka dyshim se te arriturat e tij me te medha eshte krijimi i shtetit te Misirit i cli edhe tronditi edhe Porten e Larte. Ai krijoi nje aparat shteteror modern e bashkekohor, duke krijuar nje ushtri nder me te aftat e kohes, aq sa permes aftesive dhe operacioneve luftarake mund te kishte shembur edhe portat e perandorise osmane. Vetem nderhyrjet e vendosura te Rusise dhe Anglise e penguan kete njeri nga kurorezimi i mundshem si hegjemon i ri i nje perandorie te re.
Strukturat e shtetit modern Egjiptian ishin aq te qendrueshme, sa ato i reszistuan jo vetem viteve por edhe dekadave, duke jetuar per gati nje shekull e gjysem nga koha qe ato i konceptoi dhe i ngriti k yreformatr i cuditshem. Dinastia e tij sundoi Egjiptin nga viti 1849 kur ai vdiq e deri me 1952, kur Faruku mbreti i fundit i ketij vendi u permbys.
Vepra e ketij reformatori te madh la gjurme te thella edhe ne shume fusha te tjera si bujqesi, kulture, arsim, mbrojtje, ndertimtari, politike, diplomaci etj. Ai pati leterkembim me shume kancelari te Evropes, njerez te shquar te asaj kohe. Interesante jane lidhjet e tij me boten shqiptare, sidomos me Ali Pashe Tepelenen, me komandante dhe ushtarake te njohur shqiptare ne Egjipt dhe Greqi. Leterkembimi dhe marredheniet e tij me ta jane ende te pastudiuara dhe fare pak te njohura.
A. Xhuvani kete monografi e botoi ne rinine e tij e cila eshte me vlera te padiskutueshme per kohen kur u botua, po iu mbetet studiuesve dhe hulumtuesve te tjere shqiptare qe te vazhdojne te hulumtojne per kete figure interesante shqiptare duke ofruar te dhena te reja qe do te jene me interes, sepse duhet pranuar se tek opinioni shqiptar eshte pak i njohur.
Librin "Shqiptari qe krijoi mbreterine egjiptiane" e botoi "Horizonti" Tirane 1999 dhe ka 70 faqe.
KOHA JONE