E drejta e poseduesit për shpenzimet
Neni 299
Poseduesi me mirëbesim ka të drejtë të kërkojë pagimin e
shpenzimeve të nevojshme që kanë bërë për sendin dhe shpenzimet e
dobishme, në masën që këto i kanë shtuar vleftën, në qoftë se kjo
vazhdon të jetë në kohën e kthimit të sendit.
Poseduesi me mirëbesim ka të drejtë të zbresë nga të ardhurat
e sendit, shpenzimet që i njihen sipas kësaj dispozite.Ai ka të
drejtë të mbajë sendin, gjersa t'i paguhen shpenzimet e nevojshme
të dobishme.
Neni 300
Poseduesi me keqbesim ka të drejtë të kërkojë vetëm pagimin e
shpenzimeve të nevojshme që ka bërë për sendin.
Neni 301
Poseduesi me mirëbesim dhe ai me keqbesim, përveç shpenzimeve
që u njihen sipas neneve të këtij Kodi, nuk kanë të drejtë të
kërkojnë pagimin e shpenzimeve të tjera të bëra për sendin, por
vetëm kanë të drejtë të heqin nga sendi atë që kanë bashkuar dhe që
mund të ndahet pa dëm, përveç kur pronari pranon të paguajë vleftën
e tyre.
Padia mohuese
Neni 302
Pronari ka të drejtë të kërkojë nga cilido që e cënon në
pronësinë e tij, por pa u zhveshur nga posedimi, të pushojë cënimin
dhe të mos përsërisë këtë në të ardhmen, dhe, kur është rasti të
shpërblejë dëmet që mund t'i ketë shkaktuar.
Kallëzimi i një punimi të ri dh e i një dëmi të mundshëm
Neni 303
Pronari, personi që gëzon një të drejtë tjetër reale ose
poseduesi, të cilët kanë arsye të shqetësohen se nga një punim i ri
i filluar prej të tjerëve në tokën e tyre ose të tjetërkujt, mund
t'i vijë dëm sendit në pronësi ose në posedimin e tij, mund t'i
drejtohet gjykatës me kusht që ky punim të mos ketë përfunduar ose
të mos ketë kaluar një vit nga fillimi i tij.
Gjykata sipas rastit vendos ndalimin e punimit, shëmbjen ose
pakësimin e tij dhe kur është rasti edhe shpërblimin e dëmit ose
rrëzon padinë duke urdhëruar shpërblimin e dëmit kur rezulton se
punimi ka qënë ndaluar padrejtësisht.
TITULLI VIII
POSEDIMI
KREU I
DISPOZITA TE PERGJITHSHME
Kuptimi i posedimit
Neni 304
Posedimi është sundimi efektiv i një personi mbi një send dhe
mbi të drejtat e tjera reale mbi atë. Posedimi mund të ushtrohet
drejtpërsëdrejti ose nga një person që mban sendin.
Llojet e posedimit
Neni 305
Posedimi i personit jo pronar mund të jetë i ligjshëm ose i
paligjshëm. Posedimi është i ligjshëm kur poseduesi e ka posedimin
nga pronari, në bazë të një veprimi juridik, në bazë të ligjit ose
të një akti administrativ.
Në të gjitha rastet e tjera posedimi është i paligjshëm.
Neni 306
Posedimi i paligjshëm mund të jetë me mirëbesim ose me
keqbesim.
Posedimi është me mirëbesim kur poseduesi nuk ka ditur ose nuk
ishte i detyruar të dinte se posedimi i tij është i paligjshëm.
Mirëbesimi prezumohet dhe mjafton të ketë qënë në kohën e
fitimit të posedimit.
Prezumime mbi posedimin
Neni 307
Poseduesi i tanishëm që ka poseduar në një kohë të mëparshme,
prezumohet se ka poseduar edhe në kohën e ndërmjetme.
Neni 308
Posedimi i tanishëm nuk prezumon posedimin e mëparshëm, përveç
kur poseduesi ka një titull që përbën bazën e posedimit të tij.
Në këtë rast poseduesi prezumohet që të ketë qënë poseduar që
nga data e titullit.
Mënyrat e fitimit të posedimit
Neni 309
Posedimi fitohet me anë veprimesh juridike, me trashëgim dhe
me pushtim. Ai që ka fituar posedimin me mirëbesim, mund të
bashkojë në posedimin e vet, edhe kohën e posedimit me mirëbesim të
personit nga i cili ka fituar sendin.
KREU II
MBROJTJA E POSEDIMIT DHE E MBAJTJES
Mbrojtja e atëçastme
Neni 310
Poseduesi ka të drejtë të kundërshtojë aty për aty, duke
përdorur një mbrojtje të përshtatshme, çdo veprim që ka për qëllim
cënimin ose zhveshjen nga posedimi. Kur sendi është marrë me dhunë
ose fshehurazi, poseduesi ka të drejtë ta marrë atë menjëherë ose
në ndjekje e sipër, por duke evituar veprimet e dhunës që nuk
pajtohen me rrethanat e ngjarjes.
Neni 311
E drejta për të mbrojtur posedimin i njihet edhe mbajtësit të
sendit, kundër çdo personi tjetër, përveç ndaj atij nga i cili i
vijnë këto të drejta.
Pushimi i cënimit të posedimit
Neni 312
Personi, që cënohet në posedimin e një sendi, mund të kërkojë
brenda gjashtë muajve, pushimin e cënimit të posedimit dhe
mospërsëritjen e tij në të ardhmen.
Kur posedimi është fituar me dhunë ose fshehurazi, padia mund
të ngrihet brenda gjashtë muajve nga dita kur dhuna ose fshehtësia
kanë pushuar.
Pushimi i cënimit të posedimit nuk mund të kërkohet nga
personi që ka fituar posedimin me dhunë ose fshehurazi.
Rivendosja në posedim
Neni 313
Poseduesi, që në mënyrë të paligjshme është zhveshur nga
posedimi, ka të drejtë të kërkojë brenda gjashtë muajve,
rivendosjen e tij në posedim.
Këtë të drejtë nuk e ka poseduesi që ka marrë posedimin me
dhunë ose fshehurazi. Kur zhveshja është e fshehtë, afati për të
kërkuar rivendosjen e posedimit fillon nga dita e zbulimit të
zhveshjes.
Neni 314
Rivendosja mund të kërkohet edhe kundër atij që e ka fituar
posedimin nëpërmjet një titulli, por që ka patur dijeni për
zhveshjen e ndodhur.
Neni 315
Gjatë gjykimit të padisë për pushimin e cënimit ose
rivendosjen në posedim, i padituri nuk mund të pretendojë se është
vetë pronar ose ka një të drejtë më të fortë se ajo e poseduesit.
PJESA III TRESHEGIMIA
TITULLI I
DISPOZITA TE PERGJITHSHME
Kuptimi i trashëgimit
Neni 3 16
Trashëgimia është kalimi me ligj ose me testament i pasurisë
(trashëgimit) të personit të vdekur, një ose më shumë personave
(trashëgimtarë), sipas rregullave të caktuara në këtë Kod.
Neni 317
Trashëgimia me ligj zbatohet kur trashëgimlënësi nuk ka bërë
testament, ose ka bërë vetëm për një pjesë të pasurisë së tij, ose
kur testamenti është tërësisht ose pjesërisht i pavlefshëm.
Koha dhe vendi i çeljes së trashëgimit
Neni 318
Trashëgimia çelet në kohën kur vdes trashëgimlënësi dhe në
vendin ku ai ka patur banimin e tij të fundit. Kur ky nuk dihet,
trashëgimia çelet në vendin ku ndodhet e gjithë pasuria e tij ose
pjesa kryesore e saj. Ajo rregullohet sipas ligjit të kohës kur
është çelur.
Neni 319
Eshtë e pavlefshme çdo marrëveshje me të cilën disponohen ose
përdorohen të drejta që rrjedhin nga një trashëgim ende i paçelur.
Zotësia për të trashëguar
Neni 320
Ka zotësi për të trashëguar personi që në kohën e çeljes së
trashëgimisë është gjallë, ose është zënë para vdekjes së
trashëgimlënësit dhe ka lindur i gjallë.
Prezumohet se ka qënë zënë në kohën e çeljes së trashëgimisë,
ai që ka lindur brenda 300 ditëve nga vdekja e trashëgimlënësit.
Neni 321
Kur dy ose më shumë persona thirren për të trashëguar njëri
tjetrin dhe nuk vërtetohet se cili prej tyre ka vdekur më parë,
prezumohet se të gjithë kanë vdekur në të njëjtën kohë dhe nuk
kalon ndonjë e drejtë nga njëri tek tjetri.
Padenjësia
Neni 322
Nuk mund të trashëgojë si i padenjë:
- ai që me dashje ka vrarë ose ka tentuar të vrasë
trashëgimlënësin, bashkëshorten, fëmijët dhe prindërit e tij;
- ai që ka bërë ndaj trashëgimlënësit kallëzim ose dëshmi të
rreme, për kryerjen e një vepre penale për të cilën parashikohet
dënim me vdekje ose me heqje lirie mbi 10 vjet, kur kallëzimi
osedëshmia janë deklaruar të rrema në një gjykim penal;
- ai që me mashtrim, kanosje e dhunë ka shtyrë
trashëgimlënësin që të bëjë, të ndryshojë ose të shfuqizojë
testamentin ose ka përpiluar vetë një testament të rremë ose e ka
përdorur atë për interesa të tij apo të të tjerëve;
- ai që është sjellë ndaj trashëgimlënësit në mënyrë
poshtëruese dhe që e ka keqtrajtuar atë.
Neni 323
Padenjësia e prindit ose e të paralindurit, nuk përjashton
fëmijët ose të paslindurit e këtij, si kur trashëgojnë vetë, ashtu
dhe kur vijnë në trashëgim me zevëndësim. Në një rast të tillë,
prindi i padenjë, në pjesën trashëgimore që u vjen fëmijëve të tij
nuk mund të gëzojë të drejtat e uzufruktit dhe të administrimit, që
ligji u njeh prindërve mbi pasuritë e fëmijëve të tyre.
Falja e padenjësisë
Neni 324
Trashëgimlënësi ka të drejtë ta falë personin e padenjë për ta
trashëguar, me kusht që falja të bëhet shprehimisht me akt noterial
ose me testament, ose kur falja, ndonëse nuk është bërë
shprehimisht, trashëgimlënësi ka shënuar në testament se e ka
njohur padenjësinë e megjithatë e cakton atë si trashëgimtar.
Detyrimet e trashëgimtarit të padenjë
Neni 325
Personi i përjashtuar nga trashëgimi si i padenjë detyrohet të
kthejë frutat dhe çdo të ardhur tjetër që ka marrë nga pasuria në
trashëgim pas çeljes së trashëgimisë.
Zëvendësimi
Neni 326
Zëvendësimi lejon vënien e zëvendësuesve në vendin, shkallën
dhe në të drejtat e atij që zëvendësojnë.
Neni 327
Zëvendësimi në vijë të drejtë i të paslindurve, bëhet pa kufi
dhe në të gjitha rastet, qoftë kur fëmija e trashëgimlënësit të
konkurojë me të paslindurit e një fëmije tjetër të paravdekur,
qoftë dhe kur fëmijët e trashëgimlënësit kanë vdekur para tij dhe
të paslindurit e këtyre janë ose jo në shkallë të njëjta, ose të
numrit të tyre sipas barqeve.
Neni 328
Për të paralindurit në vijë të drejtë nuk ka zëvendësim; më i
afërti përjashton të tjerët.
Neni 329
Në vijë të tërthortë, zëvendësimi pranohet në favor të
fëmijëve e të paslindurve, të vëllezërve e motrave të
trashëgimlënësit, edhe sikur këta të konkurojnë me ungjët apo emtat
e tyre apo me të paslindurit e tyre në shkallë të njëjtë ose jo.
Fitimi i trashëgimit
Neni 330
Trashëgimi fitohet me vdekjen e trashëgimlënësit.
Neni 331
Me çeljen e trashëgimit, trashëgimtarit i kalon edhe posedimi
i trashëgimlënësit mbi pasurinë trashëgimore, pa qenë nevoja për të
vënë dorë mbi atë.
Neni 332
Trashëgimtari mund të fitojë të gjithë pasurinë e
trashëgimlënësit ose një pjesë të saj, ose vetëm një send të
caktuar apo një të drejtë tjetër pasurore.
Heqja dorë nga trashëgimi
Neni 333
Heqja dorë nga trashëgimi duhet të bëhet me deklaratë të
shkruar, që regjistrohet në gjykatën e rrethit të vendit ku është
çelur trashëgimi, ose me gojë në një procesverbal gjyqësor.
Heqja dorë mund të bëhet edhe me anë përfaqësuesi të pajisur
me prokurë të posaçme.
Neni 334
Ai që ka hequr dorë nga trashëgimi, quhet se nuk është thirrur
ndonjëherë në trashëgim. Heqja dorë nga trashëgimi nuk përjashton
trashëgimtarin nga e drejta për të kërkuar legët.
Neni 335
Heqja dorë nga trashëgimi mund të bëhet brenda 3 muajvenga
çelja e trashëgimisë dhe kur trashëgimtari është jashtë shtetit, jo
më vonë se 6 muaj.
Për trashëgimtarin që në kohën e çeljes së trashëgimisë nuk ka
lindur, afati i heqjes dorë nga trashëgimi fillon nga dita e
lindjes.
Afati i heqjes dorë nga trashëgimi pezullohet për shkaqet që
vlejnë për parashkrimin e padies.
Neni 336
Kur nuk dihet a ka trashëgimtarë, ose kur trashëgimtarët
mungojnë dhe nuk ka lajme për ta, gjykata e rrethit ku është çelur
trashëgimia, kryesisht ose me kërkesën e çdo të interesuari, cakton
një afat, jo më pak se gjashtë muaj nga çelja e trashëgimisë,
brenda të cilit ata duhet të deklarojnë në se heqin dorë nga
trashëgimi. Në qoftë se brenda këtij afati nuk bëhet ndonjë
deklarim i tillë, prezumohet se trashëgimlënësi nuk ka lënë
trashëgimtarë.
Neni 337
Heqja dorë nga trashëgimi, e bërë para çeljes së trashëgimisë,
ose kur bëhet me kusht, me afat, ose për një pjesë të trashëgimit,
apo në dobi të njërit nga trashëgimtarët e tjerë, është e
pavlefshme.
Neni 338
Nuk mund të hiqet dorë nga trashëgimi, kur gjatë afatit
tremujor, trashëgimtari me veprimet e tij është sjellë si
trashëgimtar.
Veprimet që kryhen vetëm për të ruajtur pasurinë trashëgimore,
nuk konsiderohen si sjellje prej trashëgimtari.
Trashëgimtarët që kanë hequr ose fshehur sende nga trashëgimi,
humbasin të drejtën e heqjes dorë dhe mbetentrashëgimtarë edhe
sikur të kenë deklaruar heqjen dorë nga trashëgimi.
Neni 339
Trashëgimtari që ka deklaruar rregullisht heqjen dorë ose jo
nga trashëgimi, nuk mund ta shfuqizojë më pas këtë deklarim.
Neni 340
Kur trashëgimtari vdes para se të kalojë afati për heqjen dorë
nga trashëgimi, e drejta për heqjen dorë u kalon trashëgimtarëve të
tij.
Pagimi i detyrimeve
Neni 341
Trashëgimtarët përgjigjen për detyrimet që rëndojnë mbi
pasurinë trashëgimore në përpjesëtim me pjesët e tyre, gjer në
vleftën e pasurisë trashëgimore që kanë marrë.
Quhen detyrime që rëndojnë mbi pasurinë trashëgimore, ato të
trashëgimlënësit, shpenzimet e varrimit të tij dhe shpenzimet që
nevojiten për ruajtjen dhe administrimin e pasurisë trashgimore,
deri sa ajo t'u kalojë trashëgimtarëve përkatës.
Neni 342
Kur në një trashëgim, një ose disa prona të paluajtshme janë
të rënduara me hipotekë, secili trashëgimtar ka të drejtë të
kërkojë që këto prona të lirohen nga hipoteka para se të bëhet
formimi i pjesëve trashëgimore.
Megjithëkëtë, trashëgimtari që e ka shlyer detyrimin që rrjedh
nga hipoteka e vënë mbi një send të paluajtshëm në pjesën
trashëgimore të tij, ka të drejtën e kthimit ndaj trashëgimtarëve
të tjerë, në proporcion me pjesët e tyre.
Masat për sigurimin e pasurisë trashëgimore
Neni 343
Kur shihet e nevojshme të mbrohen interesat e trashëgimtarëve,
të personave që mund të përfitojnë nga disponimet me testament, të
kreditorëve të trashëgimlënësit ose të shtetit, gjykata e rrethit
ku është çelur trashëgimia, kryesisht ose me kërkesën e çdo të
interesuari, urdhëron përmbaruesin gjyqësor osa një noter për të
bërë inventarin e pasurisë trashëgimore.
Përmbaruesi gjyqësor ose noteri që bën inventarin mund të
caktojë një person si ruajtës i pasurisë trashëgimore.
Derisa të mos jenë hequr masat e mësipërme, trashëgimtari që
mund të ketë filluar nga administrimi i pasurisë trashëgimore, nuk
mund ta tjetërsojë atë veçse me lejen e gjykatës.
Neni 344
Kur nuk dihet a ka trashëgimtarë ose kur trashëgimtarët
mungojnë dhe nuk ka lajme për ata ose kur trashëgimtarët ligjorë
apo testamentorë kanë hequr dorë nga trashëgimi dhe nuk dihen
trashëgimtarët e tyre, gjykata e rrethit ku është çelur trashëgimi,
kryesisht ose me kërkesën e çdo të interesuari, emëron një
kujdestar të trashëgimit.
Shkurti mi i vendimit të emërimit të kujdestarit, shpallet në
Fletoren Zyrtare.
Neni 345
Kujdestari kërkon kryerjen e inventarit të pasurisë
trashëgimore, merr masa për administrimin e pasurisë, ushtron të
drejtën e padisë dhe u përgjigjet padive në lidhje me këtë pasuri,
depoziton në bankë paratë që ndodhen në trashëgim ose që rrjedhin
prej tij, kryen veprime të tjera të kësaj natyre dhe jep llogari në
mbarim të administrimit.
Neni 346
Me miratimin e gjykatës kujdestari paguan detyrimet që
rëndojnë mbi pasurinë trashëgimore, ekzekuton detyrimet në lidhje
me leget dhe barrët dhe, kur shihet e nevojshme tjetërson edhe
pasuri trashëgimore.
Neni 347
Detyra e kujdestarit pushon me paraqitjen e treshëgimtarit.
Dëshmia e trashëgimisë
Neni 348
Cilësia si trashëgimtar dhe pjesët takuese në trashëgim
caktohen në dëshminë e trashëgimisë, të lëshuar nga gjykata, sipas
rregullave të caktuara në Kodin e Procedurës Civile.
Padia për kërkimin e trashëgimit
Neni 349
Trashëgimtari mund të kërkojë me padi nga kushdo qëposedon
tërësisht ose pjesërisht pasurinë trashëgimore, njohjen e tij si
trashëgimtar dhe dorëzimin e pasurisë trashëgimore dhe të pasurisë
së fituar me anë të saj, sipas rregullave mbi posedimin me
mirëbesim dhe me keqbesim.
Neni 350
Padia për kërkimin e trashëgimit mund të ngrihet edhe kundër
personit që mban pasurinë trashëgimore në bazë të një dëshmie
trashëgimi, qoftë dhe kur ky është shteti. Personi që ka fituar me
mirëbesim ndonjë send të pasurisë trashëgimore nga një trashëgimtar
i tillë, nuk është i detyruar të kthejë sendin edhe sikur të jetë
fituar me kundërshpërblim.
Poseduesi me mirëbesim që ka tjetërsuar po në mirëbesim sende
nga pasuria trashëgimore, është vetëm i detyruar që t'i kthejë
trashëgimtarit paditës çmimin e sendit të shoqëruar me faturën
përkatëse. Kur këto të fundit nuk janë shlyer, këtij i kalon e
drejta për të kërkuar shlyerjen e tyre.
Neni 299
Poseduesi me mirëbesim ka të drejtë të kërkojë pagimin e
shpenzimeve të nevojshme që kanë bërë për sendin dhe shpenzimet e
dobishme, në masën që këto i kanë shtuar vleftën, në qoftë se kjo
vazhdon të jetë në kohën e kthimit të sendit.
Poseduesi me mirëbesim ka të drejtë të zbresë nga të ardhurat
e sendit, shpenzimet që i njihen sipas kësaj dispozite.Ai ka të
drejtë të mbajë sendin, gjersa t'i paguhen shpenzimet e nevojshme
të dobishme.
Neni 300
Poseduesi me keqbesim ka të drejtë të kërkojë vetëm pagimin e
shpenzimeve të nevojshme që ka bërë për sendin.
Neni 301
Poseduesi me mirëbesim dhe ai me keqbesim, përveç shpenzimeve
që u njihen sipas neneve të këtij Kodi, nuk kanë të drejtë të
kërkojnë pagimin e shpenzimeve të tjera të bëra për sendin, por
vetëm kanë të drejtë të heqin nga sendi atë që kanë bashkuar dhe që
mund të ndahet pa dëm, përveç kur pronari pranon të paguajë vleftën
e tyre.
Padia mohuese
Neni 302
Pronari ka të drejtë të kërkojë nga cilido që e cënon në
pronësinë e tij, por pa u zhveshur nga posedimi, të pushojë cënimin
dhe të mos përsërisë këtë në të ardhmen, dhe, kur është rasti të
shpërblejë dëmet që mund t'i ketë shkaktuar.
Kallëzimi i një punimi të ri dh e i një dëmi të mundshëm
Neni 303
Pronari, personi që gëzon një të drejtë tjetër reale ose
poseduesi, të cilët kanë arsye të shqetësohen se nga një punim i ri
i filluar prej të tjerëve në tokën e tyre ose të tjetërkujt, mund
t'i vijë dëm sendit në pronësi ose në posedimin e tij, mund t'i
drejtohet gjykatës me kusht që ky punim të mos ketë përfunduar ose
të mos ketë kaluar një vit nga fillimi i tij.
Gjykata sipas rastit vendos ndalimin e punimit, shëmbjen ose
pakësimin e tij dhe kur është rasti edhe shpërblimin e dëmit ose
rrëzon padinë duke urdhëruar shpërblimin e dëmit kur rezulton se
punimi ka qënë ndaluar padrejtësisht.
TITULLI VIII
POSEDIMI
KREU I
DISPOZITA TE PERGJITHSHME
Kuptimi i posedimit
Neni 304
Posedimi është sundimi efektiv i një personi mbi një send dhe
mbi të drejtat e tjera reale mbi atë. Posedimi mund të ushtrohet
drejtpërsëdrejti ose nga një person që mban sendin.
Llojet e posedimit
Neni 305
Posedimi i personit jo pronar mund të jetë i ligjshëm ose i
paligjshëm. Posedimi është i ligjshëm kur poseduesi e ka posedimin
nga pronari, në bazë të një veprimi juridik, në bazë të ligjit ose
të një akti administrativ.
Në të gjitha rastet e tjera posedimi është i paligjshëm.
Neni 306
Posedimi i paligjshëm mund të jetë me mirëbesim ose me
keqbesim.
Posedimi është me mirëbesim kur poseduesi nuk ka ditur ose nuk
ishte i detyruar të dinte se posedimi i tij është i paligjshëm.
Mirëbesimi prezumohet dhe mjafton të ketë qënë në kohën e
fitimit të posedimit.
Prezumime mbi posedimin
Neni 307
Poseduesi i tanishëm që ka poseduar në një kohë të mëparshme,
prezumohet se ka poseduar edhe në kohën e ndërmjetme.
Neni 308
Posedimi i tanishëm nuk prezumon posedimin e mëparshëm, përveç
kur poseduesi ka një titull që përbën bazën e posedimit të tij.
Në këtë rast poseduesi prezumohet që të ketë qënë poseduar që
nga data e titullit.
Mënyrat e fitimit të posedimit
Neni 309
Posedimi fitohet me anë veprimesh juridike, me trashëgim dhe
me pushtim. Ai që ka fituar posedimin me mirëbesim, mund të
bashkojë në posedimin e vet, edhe kohën e posedimit me mirëbesim të
personit nga i cili ka fituar sendin.
KREU II
MBROJTJA E POSEDIMIT DHE E MBAJTJES
Mbrojtja e atëçastme
Neni 310
Poseduesi ka të drejtë të kundërshtojë aty për aty, duke
përdorur një mbrojtje të përshtatshme, çdo veprim që ka për qëllim
cënimin ose zhveshjen nga posedimi. Kur sendi është marrë me dhunë
ose fshehurazi, poseduesi ka të drejtë ta marrë atë menjëherë ose
në ndjekje e sipër, por duke evituar veprimet e dhunës që nuk
pajtohen me rrethanat e ngjarjes.
Neni 311
E drejta për të mbrojtur posedimin i njihet edhe mbajtësit të
sendit, kundër çdo personi tjetër, përveç ndaj atij nga i cili i
vijnë këto të drejta.
Pushimi i cënimit të posedimit
Neni 312
Personi, që cënohet në posedimin e një sendi, mund të kërkojë
brenda gjashtë muajve, pushimin e cënimit të posedimit dhe
mospërsëritjen e tij në të ardhmen.
Kur posedimi është fituar me dhunë ose fshehurazi, padia mund
të ngrihet brenda gjashtë muajve nga dita kur dhuna ose fshehtësia
kanë pushuar.
Pushimi i cënimit të posedimit nuk mund të kërkohet nga
personi që ka fituar posedimin me dhunë ose fshehurazi.
Rivendosja në posedim
Neni 313
Poseduesi, që në mënyrë të paligjshme është zhveshur nga
posedimi, ka të drejtë të kërkojë brenda gjashtë muajve,
rivendosjen e tij në posedim.
Këtë të drejtë nuk e ka poseduesi që ka marrë posedimin me
dhunë ose fshehurazi. Kur zhveshja është e fshehtë, afati për të
kërkuar rivendosjen e posedimit fillon nga dita e zbulimit të
zhveshjes.
Neni 314
Rivendosja mund të kërkohet edhe kundër atij që e ka fituar
posedimin nëpërmjet një titulli, por që ka patur dijeni për
zhveshjen e ndodhur.
Neni 315
Gjatë gjykimit të padisë për pushimin e cënimit ose
rivendosjen në posedim, i padituri nuk mund të pretendojë se është
vetë pronar ose ka një të drejtë më të fortë se ajo e poseduesit.
PJESA III TRESHEGIMIA
TITULLI I
DISPOZITA TE PERGJITHSHME
Kuptimi i trashëgimit
Neni 3 16
Trashëgimia është kalimi me ligj ose me testament i pasurisë
(trashëgimit) të personit të vdekur, një ose më shumë personave
(trashëgimtarë), sipas rregullave të caktuara në këtë Kod.
Neni 317
Trashëgimia me ligj zbatohet kur trashëgimlënësi nuk ka bërë
testament, ose ka bërë vetëm për një pjesë të pasurisë së tij, ose
kur testamenti është tërësisht ose pjesërisht i pavlefshëm.
Koha dhe vendi i çeljes së trashëgimit
Neni 318
Trashëgimia çelet në kohën kur vdes trashëgimlënësi dhe në
vendin ku ai ka patur banimin e tij të fundit. Kur ky nuk dihet,
trashëgimia çelet në vendin ku ndodhet e gjithë pasuria e tij ose
pjesa kryesore e saj. Ajo rregullohet sipas ligjit të kohës kur
është çelur.
Neni 319
Eshtë e pavlefshme çdo marrëveshje me të cilën disponohen ose
përdorohen të drejta që rrjedhin nga një trashëgim ende i paçelur.
Zotësia për të trashëguar
Neni 320
Ka zotësi për të trashëguar personi që në kohën e çeljes së
trashëgimisë është gjallë, ose është zënë para vdekjes së
trashëgimlënësit dhe ka lindur i gjallë.
Prezumohet se ka qënë zënë në kohën e çeljes së trashëgimisë,
ai që ka lindur brenda 300 ditëve nga vdekja e trashëgimlënësit.
Neni 321
Kur dy ose më shumë persona thirren për të trashëguar njëri
tjetrin dhe nuk vërtetohet se cili prej tyre ka vdekur më parë,
prezumohet se të gjithë kanë vdekur në të njëjtën kohë dhe nuk
kalon ndonjë e drejtë nga njëri tek tjetri.
Padenjësia
Neni 322
Nuk mund të trashëgojë si i padenjë:
- ai që me dashje ka vrarë ose ka tentuar të vrasë
trashëgimlënësin, bashkëshorten, fëmijët dhe prindërit e tij;
- ai që ka bërë ndaj trashëgimlënësit kallëzim ose dëshmi të
rreme, për kryerjen e një vepre penale për të cilën parashikohet
dënim me vdekje ose me heqje lirie mbi 10 vjet, kur kallëzimi
osedëshmia janë deklaruar të rrema në një gjykim penal;
- ai që me mashtrim, kanosje e dhunë ka shtyrë
trashëgimlënësin që të bëjë, të ndryshojë ose të shfuqizojë
testamentin ose ka përpiluar vetë një testament të rremë ose e ka
përdorur atë për interesa të tij apo të të tjerëve;
- ai që është sjellë ndaj trashëgimlënësit në mënyrë
poshtëruese dhe që e ka keqtrajtuar atë.
Neni 323
Padenjësia e prindit ose e të paralindurit, nuk përjashton
fëmijët ose të paslindurit e këtij, si kur trashëgojnë vetë, ashtu
dhe kur vijnë në trashëgim me zevëndësim. Në një rast të tillë,
prindi i padenjë, në pjesën trashëgimore që u vjen fëmijëve të tij
nuk mund të gëzojë të drejtat e uzufruktit dhe të administrimit, që
ligji u njeh prindërve mbi pasuritë e fëmijëve të tyre.
Falja e padenjësisë
Neni 324
Trashëgimlënësi ka të drejtë ta falë personin e padenjë për ta
trashëguar, me kusht që falja të bëhet shprehimisht me akt noterial
ose me testament, ose kur falja, ndonëse nuk është bërë
shprehimisht, trashëgimlënësi ka shënuar në testament se e ka
njohur padenjësinë e megjithatë e cakton atë si trashëgimtar.
Detyrimet e trashëgimtarit të padenjë
Neni 325
Personi i përjashtuar nga trashëgimi si i padenjë detyrohet të
kthejë frutat dhe çdo të ardhur tjetër që ka marrë nga pasuria në
trashëgim pas çeljes së trashëgimisë.
Zëvendësimi
Neni 326
Zëvendësimi lejon vënien e zëvendësuesve në vendin, shkallën
dhe në të drejtat e atij që zëvendësojnë.
Neni 327
Zëvendësimi në vijë të drejtë i të paslindurve, bëhet pa kufi
dhe në të gjitha rastet, qoftë kur fëmija e trashëgimlënësit të
konkurojë me të paslindurit e një fëmije tjetër të paravdekur,
qoftë dhe kur fëmijët e trashëgimlënësit kanë vdekur para tij dhe
të paslindurit e këtyre janë ose jo në shkallë të njëjta, ose të
numrit të tyre sipas barqeve.
Neni 328
Për të paralindurit në vijë të drejtë nuk ka zëvendësim; më i
afërti përjashton të tjerët.
Neni 329
Në vijë të tërthortë, zëvendësimi pranohet në favor të
fëmijëve e të paslindurve, të vëllezërve e motrave të
trashëgimlënësit, edhe sikur këta të konkurojnë me ungjët apo emtat
e tyre apo me të paslindurit e tyre në shkallë të njëjtë ose jo.
Fitimi i trashëgimit
Neni 330
Trashëgimi fitohet me vdekjen e trashëgimlënësit.
Neni 331
Me çeljen e trashëgimit, trashëgimtarit i kalon edhe posedimi
i trashëgimlënësit mbi pasurinë trashëgimore, pa qenë nevoja për të
vënë dorë mbi atë.
Neni 332
Trashëgimtari mund të fitojë të gjithë pasurinë e
trashëgimlënësit ose një pjesë të saj, ose vetëm një send të
caktuar apo një të drejtë tjetër pasurore.
Heqja dorë nga trashëgimi
Neni 333
Heqja dorë nga trashëgimi duhet të bëhet me deklaratë të
shkruar, që regjistrohet në gjykatën e rrethit të vendit ku është
çelur trashëgimi, ose me gojë në një procesverbal gjyqësor.
Heqja dorë mund të bëhet edhe me anë përfaqësuesi të pajisur
me prokurë të posaçme.
Neni 334
Ai që ka hequr dorë nga trashëgimi, quhet se nuk është thirrur
ndonjëherë në trashëgim. Heqja dorë nga trashëgimi nuk përjashton
trashëgimtarin nga e drejta për të kërkuar legët.
Neni 335
Heqja dorë nga trashëgimi mund të bëhet brenda 3 muajvenga
çelja e trashëgimisë dhe kur trashëgimtari është jashtë shtetit, jo
më vonë se 6 muaj.
Për trashëgimtarin që në kohën e çeljes së trashëgimisë nuk ka
lindur, afati i heqjes dorë nga trashëgimi fillon nga dita e
lindjes.
Afati i heqjes dorë nga trashëgimi pezullohet për shkaqet që
vlejnë për parashkrimin e padies.
Neni 336
Kur nuk dihet a ka trashëgimtarë, ose kur trashëgimtarët
mungojnë dhe nuk ka lajme për ta, gjykata e rrethit ku është çelur
trashëgimia, kryesisht ose me kërkesën e çdo të interesuari, cakton
një afat, jo më pak se gjashtë muaj nga çelja e trashëgimisë,
brenda të cilit ata duhet të deklarojnë në se heqin dorë nga
trashëgimi. Në qoftë se brenda këtij afati nuk bëhet ndonjë
deklarim i tillë, prezumohet se trashëgimlënësi nuk ka lënë
trashëgimtarë.
Neni 337
Heqja dorë nga trashëgimi, e bërë para çeljes së trashëgimisë,
ose kur bëhet me kusht, me afat, ose për një pjesë të trashëgimit,
apo në dobi të njërit nga trashëgimtarët e tjerë, është e
pavlefshme.
Neni 338
Nuk mund të hiqet dorë nga trashëgimi, kur gjatë afatit
tremujor, trashëgimtari me veprimet e tij është sjellë si
trashëgimtar.
Veprimet që kryhen vetëm për të ruajtur pasurinë trashëgimore,
nuk konsiderohen si sjellje prej trashëgimtari.
Trashëgimtarët që kanë hequr ose fshehur sende nga trashëgimi,
humbasin të drejtën e heqjes dorë dhe mbetentrashëgimtarë edhe
sikur të kenë deklaruar heqjen dorë nga trashëgimi.
Neni 339
Trashëgimtari që ka deklaruar rregullisht heqjen dorë ose jo
nga trashëgimi, nuk mund ta shfuqizojë më pas këtë deklarim.
Neni 340
Kur trashëgimtari vdes para se të kalojë afati për heqjen dorë
nga trashëgimi, e drejta për heqjen dorë u kalon trashëgimtarëve të
tij.
Pagimi i detyrimeve
Neni 341
Trashëgimtarët përgjigjen për detyrimet që rëndojnë mbi
pasurinë trashëgimore në përpjesëtim me pjesët e tyre, gjer në
vleftën e pasurisë trashëgimore që kanë marrë.
Quhen detyrime që rëndojnë mbi pasurinë trashëgimore, ato të
trashëgimlënësit, shpenzimet e varrimit të tij dhe shpenzimet që
nevojiten për ruajtjen dhe administrimin e pasurisë trashgimore,
deri sa ajo t'u kalojë trashëgimtarëve përkatës.
Neni 342
Kur në një trashëgim, një ose disa prona të paluajtshme janë
të rënduara me hipotekë, secili trashëgimtar ka të drejtë të
kërkojë që këto prona të lirohen nga hipoteka para se të bëhet
formimi i pjesëve trashëgimore.
Megjithëkëtë, trashëgimtari që e ka shlyer detyrimin që rrjedh
nga hipoteka e vënë mbi një send të paluajtshëm në pjesën
trashëgimore të tij, ka të drejtën e kthimit ndaj trashëgimtarëve
të tjerë, në proporcion me pjesët e tyre.
Masat për sigurimin e pasurisë trashëgimore
Neni 343
Kur shihet e nevojshme të mbrohen interesat e trashëgimtarëve,
të personave që mund të përfitojnë nga disponimet me testament, të
kreditorëve të trashëgimlënësit ose të shtetit, gjykata e rrethit
ku është çelur trashëgimia, kryesisht ose me kërkesën e çdo të
interesuari, urdhëron përmbaruesin gjyqësor osa një noter për të
bërë inventarin e pasurisë trashëgimore.
Përmbaruesi gjyqësor ose noteri që bën inventarin mund të
caktojë një person si ruajtës i pasurisë trashëgimore.
Derisa të mos jenë hequr masat e mësipërme, trashëgimtari që
mund të ketë filluar nga administrimi i pasurisë trashëgimore, nuk
mund ta tjetërsojë atë veçse me lejen e gjykatës.
Neni 344
Kur nuk dihet a ka trashëgimtarë ose kur trashëgimtarët
mungojnë dhe nuk ka lajme për ata ose kur trashëgimtarët ligjorë
apo testamentorë kanë hequr dorë nga trashëgimi dhe nuk dihen
trashëgimtarët e tyre, gjykata e rrethit ku është çelur trashëgimi,
kryesisht ose me kërkesën e çdo të interesuari, emëron një
kujdestar të trashëgimit.
Shkurti mi i vendimit të emërimit të kujdestarit, shpallet në
Fletoren Zyrtare.
Neni 345
Kujdestari kërkon kryerjen e inventarit të pasurisë
trashëgimore, merr masa për administrimin e pasurisë, ushtron të
drejtën e padisë dhe u përgjigjet padive në lidhje me këtë pasuri,
depoziton në bankë paratë që ndodhen në trashëgim ose që rrjedhin
prej tij, kryen veprime të tjera të kësaj natyre dhe jep llogari në
mbarim të administrimit.
Neni 346
Me miratimin e gjykatës kujdestari paguan detyrimet që
rëndojnë mbi pasurinë trashëgimore, ekzekuton detyrimet në lidhje
me leget dhe barrët dhe, kur shihet e nevojshme tjetërson edhe
pasuri trashëgimore.
Neni 347
Detyra e kujdestarit pushon me paraqitjen e treshëgimtarit.
Dëshmia e trashëgimisë
Neni 348
Cilësia si trashëgimtar dhe pjesët takuese në trashëgim
caktohen në dëshminë e trashëgimisë, të lëshuar nga gjykata, sipas
rregullave të caktuara në Kodin e Procedurës Civile.
Padia për kërkimin e trashëgimit
Neni 349
Trashëgimtari mund të kërkojë me padi nga kushdo qëposedon
tërësisht ose pjesërisht pasurinë trashëgimore, njohjen e tij si
trashëgimtar dhe dorëzimin e pasurisë trashëgimore dhe të pasurisë
së fituar me anë të saj, sipas rregullave mbi posedimin me
mirëbesim dhe me keqbesim.
Neni 350
Padia për kërkimin e trashëgimit mund të ngrihet edhe kundër
personit që mban pasurinë trashëgimore në bazë të një dëshmie
trashëgimi, qoftë dhe kur ky është shteti. Personi që ka fituar me
mirëbesim ndonjë send të pasurisë trashëgimore nga një trashëgimtar
i tillë, nuk është i detyruar të kthejë sendin edhe sikur të jetë
fituar me kundërshpërblim.
Poseduesi me mirëbesim që ka tjetërsuar po në mirëbesim sende
nga pasuria trashëgimore, është vetëm i detyruar që t'i kthejë
trashëgimtarit paditës çmimin e sendit të shoqëruar me faturën
përkatëse. Kur këto të fundit nuk janë shlyer, këtij i kalon e
drejta për të kërkuar shlyerjen e tyre.